J. Lacan: Άγχος ή η υποψία ότι περιοριζόμαστε στο σώμα μας

Μεταφράζουμε ένα σύντομο αλλά μεστό απόσπασμα από το κείμενο La Troisième του Jacques Lacan με θέμα το άγχος, το σώμα και τον πολιτισμό.

.......................

Μέσα σε τούτο το πραγματικό παράγονται σώματα οργανωμένα, τα οποία διατηρούνται μέσα στη μορφή τους. Αυτό εξηγεί το ότι κάποια σώματα φαντάζονται το σύμπαν.

Δεν έχουμε καμία απόδειξη ότι, εκτός από το ομιλ-όν, τα ζώα σκέφτονται πέρα από ορισμένες μορφές, στις οποίες υποθέτουμε ότι είναι ευαίσθητα καθώς αντιδρούν σε αυτές κατά τρόπο προνομιακό. Αυτό δεν είναι λόγος για να φανταζόμαστε εμείς οι ίδιοι ότι ο κόσμος είναι κόσμος το ίδιο για όλα τα ζώα, αν μπορώ να το πω έτσι. Να λοιπόν τι δε βλέπουμε, κάτι που, πράγμα πολύ περίεργο, θέτουν εντός παρενθέσεων οι ηθολόγοι, οι άνθρωποι που μελετούν τα ήθη και τις συνήθειες των ζώων.

Από την άλλη, δεν στερούμαστε αποδείξεων ότι ο κόσμος, ακόμα κι αν η ενότητα του σώματός μας μάς υποχρεώνει να τον σκεφτόμαστε ως σύμπαν, προφανώς δεν είναι κόσμιος [ monde], αλλά μιαρός [im-monde].

Εντούτοις, όλη μας η εμπειρία προκύπτει από την δυσφορία την οποία ο Φρόιντ επισημαίνει ως δυσφορία μέσα στον πολιτισμό.

Αν υπάρχει κάτι εκπληκτικό, είναι το ότι το σώμα συνεισφέρει σε αυτή τη δυσφορία, και μάλιστα με τον τρόπο με τον οποίο ξέρουμε πολύ καλά να ζωντανεύουμε τα ζώα, αν μπορώ να το πω έτσι, όταν τα ζωντανεύουμε με τον φόβο μας. Τι φοβόμαστε; Αυτό δεν σημαίνει απλά – ποια είναι η βάση του φόβου μας; Τι φοβόμαστε; – το σώμα μας. Ιδού τι φανερώνει αυτό το περίεργο φαινόμενο πάνω στο οποίο αφιέρωσα το Σεμινάριο μιας ολόκληρης χρονιάς, και το οποίο αποκάλεσα άγχος.

Μέσα στο σώμα μας, το άγχος τοποθετείται ακριβώς κάπου αλλού από ό,τι ο φόβος. Είναι το συναίσθημα που αναδύεται από την υποψία ότι περιοριζόμαστε στο σώμα μας. Και είναι πολύ περίεργο που η αδυναμία του ομιλ-όντος κατάφερε να φτάσει ως εκεί – ως το σημείο να αντιληφθεί ότι το άγχος δεν είναι ο φόβος ενός οποιουδήποτε πράγματος που μπορεί να ζωντανέψει το σώμα. Πρόκειται για έναν φόβο του φόβου.

 J. Lacan, La Troisième, Navarin, 2021, pp. 39-40.

Μετάφραση από τα Γαλλικά: Γεώργιος Μητρόπουλος