Διάλεξη στο Κέντρο Ψυχαναλυτικών Ερευνών της Αθήνας

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου η διάλεξή μας στο Κέντρο Ψυχαναλυτικών Ερευνών της Αθήνας με θέμα «Η φροϋδική περίπτωση του Ανθρώπου με τους Λύκους». Η διάλεξη έγινε στα πλαίσια μιας σειράς μαθημάτων από ψυχαναλυτές του ΚΨΕΑ πάνω στις πέντε μείζονες φροϋδικές κλινικές περιπτώσεις. Εδώ μπορείτε να βρείτε την ανακοίνωση της σειράς των διαλέξεων, την περίληψη της διάλεξης και την προτεινόμενη βιβλιογραφία.

Οι πέντε μείζονες ψυχαναλύσεις του Ζίγμουντ Φρόιντ
Μια σειρά μαθημάτων στο Κέντρο Ψυχαναλυτικών Ερευνών

Όπως έχει ανακοινωθεί στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα του ΚΨΕ για το 2024-25, θα γίνουν εφέτος πέντε μαθήματα εισαγωγής στις ισάριθμες διάσημες κλινικές περιπτώσεις που ανέλυσε και κατέγραψε ο Ζίγκμουντ Φρόιντ. Πρόκειται για μνημεία προσέγγισης του ανθρώπινου ψυχισμού και αστείρευτη πηγή έμπνευσης για τους ψυχαναλυτές, και όχι μόνο. Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο φιλόσοφος Αλέν Μπαντιού: «Φρονώ ότι η συλλογή με τίτλο Πέντε ψυχαναλύσεις αποτελεί ένα από τα μείζονα βιβλία του 20ου αιώνα. Είναι αριστούργημα από κάθε άποψη: επινοητικότητα, τόλμη, λογοτεχνικός οίστρος, ευφυΐα εκθαμβωτική. Τα κείμενα αυτά μπορούν να διαβαστούν ως κορυφαία προϊόντα του ανθρώπινου πνεύματος, ως δημιουργήματα εκπληκτικής ενάργειας, ανεξαρτήτως του ενδιαφέροντος που έχει κανείς για την ψυχαναλυτική σχολαστικότητα» (Βλ. Fort-Da, 4, σ. 168). Όποιος μάλιστα ενδιαφέρεται για την ψυχαναλυτική σχολαστικότητα λακανικού προσανατολισμού οφείλει να είναι σε μέγιστο βαθμό εξοικειωμένος με αυτά τα κείμενα.
(Βλάσης Σκολίδης, οργανωτικός υπεύθυνος)

Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου 2025, ώρα 20.30 – 23.00 

Γιώργος Μητρόπουλος, Ο άνθρωπος με τους λύκους

Ο Άνθρωπος με τους λύκους ή Βόλφσμαν είναι το μεγαλύτερο σε έκταση και καλύτερα επεξεργασμένο ιστορικό ασθενείας του Φρόιντ. 

Ο Βόλφσμαν ήταν ένας νεαρός Ρώσος ευγενής, ο οποίος, αφού ζήτησε μάταια από τους ψυχιάτρους της εποχής να τον βοηθήσουν να απαλλαγεί από τα ψυχικά του συμπτώματα, κατέφυγε τελικά στον Φρόιντ για να πει: «δεν μπορώ να ζω πια έτσι». Την φράση αυτή είχε ακούσει να την λέει η μητέρα του, και η ταύτιση με την μητέρα συνδεόταν με την εκ μέρους του ασυνείδητη απόρριψη του ευνουχισμού. Η παιδική νεύρωση του Βόλφσμαν πέρασε από ορισμένα διακριτά στάδια: εκδηλώθηκε αρχικά ως ζωοφοβία και άγχος, για να πάρει αργότερα την μορφή των ψυχαναγκασμών. Καθοριστική υπήρξε η αποπλάνηση εκ μέρους της μεγαλύτερης αδελφής σε μικρή ηλικία, η οποία έθεσε για τον ίδιο το ζήτημα της ανδρικής του αυτοεκτίμησης. 

Όμως, σύμφωνα με την κατασκευή του Φρόιντ, η παιδική ηλικία τού Βόλφσμαν χωρίστηκε στα δύο όχι από ένα εξωτερικό περιστατικό, αλλά από ένα όνειρο, το οποίο προκάλεσε στο παιδί μια αφύπνιση του άγχους. Πρόκειται για ένα όνειρο με λύκους, το οποίο ο Φρόιντ θα ερμηνεύσει με σχολαστικότητα για να δείξει πώς το όνειρο επανέφερε στην επικαιρότητα μια πολύ πρώιμη και ανεπεξέργαστη ανάμνηση: την «πρωταρχική σκηνή» της συνουσίας των γονέων. Αλλά το όνειρο ενεργοποίησε το άγχος, στο βαθμό που η απωθημένη εικόνα θεμελίωνε την πεποίθηση για την ύπαρξη του ευνουχισμού· συγχρόνως, επέδρασε στην σεξουαλική ανάπτυξη του υποκειμένου λειτουργώντας εκ των υστέρων σαν μια δεύτερη αποπλάνηση. 

Ο Φρόιντ θεωρούσε ότι η περίπτωση Βόλφσμαν αποδεικνύει τη σημασία της παιδικής νεύρωσης και το γεγονός ότι η τελευταία καθορίζει στο ενήλικο άτομο όχι μόνο τη νεύρωση αλλά και τις αποτυχίες της ζωής. Ο Λακάν αφιέρωσε στον Βόλφσμαν ένα πρώιμο σεμινάριό του, ενώ στο 10ο Σεμινάριο, Το Άγχος, αναφέρθηκε εκτενώς στο όνειρο με τους λύκους αναδεικνύοντάς το σε υπόδειγμα ανάδυσης του βλέμματος ως αντικειμένου α που προκαλεί άγχος. 

Βιβλιογραφία

1. Σίγκμουντ Φρόυντ, «Από την ιστορία μιας παιδικής νεύρωσης. Ο Βόλφσμαν», μτφρ. Λ. Αναγνώστου, στο Πέντε ιστορικά ασθενείας, Επίκουρος, 2014, σ. 457-589. 

2. Ζακ Λακάν, Το Σεμινάριο. 10ο Βιβλίο. Το άγχος, σύνταξη κειμ. Ζ.-Α. Μιλέρ, επιμ. Νασία Λινάρδου, Εκκρεμές, 2024, ιδίως το κεφάλαιο ΧΙΧ, «Ο φαλλός φευγαλέος», κ.ά.

3. Jacques Lacan, «Sur l’Homme aux loups», στο Aux confins du Séminaire, Navarin, 2021.

4. Jacques-Alain Miller, «L’Homme aux loups », La Cause Freudienne, 72, σσ. 79-132, και 73, 2009/3, σσ. 64-117. Το εκτενές αυτό σεμινάριο έχει μεταφραστεί και μελετηθεί στο πλαίσιο της Κλινικής Ομάδας του ΚΨΕ και είναι προς το παρόν διαθέσιμο σε ψηφιακή μορφή.

5. Agnès Aflalo, «L’Homme aux loups avec Freud», La Cause du Désir, 108, 2021/2, σσ. 72-77. Διαθέσιμο στο διαδίκτυο.

6. Sophie Marret-Maleval, «Les objets de l’Homme aux loups», La Cause freudienne, 68, 2008/1, σσ. 194-200. Διαθέσιμο στο διαδίκτυο.